Ustawa z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019), dalej jako "Pzp"., w art. 226 ust. 1 pkt. 1 – 18 w sposób kompleksowy reguluje przesłanki odrzucenia oferty. Jeżeli co najmniej jedna ze wskazanych przesłanek wystąpi, to zamawiający ma obowiązek odrzucić ofertę. Odrzucenie oferty następuje na etapie badania i oceny ofert. Co istotne, oferty, które zostają odrzucone nie są uwzględniane w rankingu ofert, są jednak uznawane za złożone w ramach postępowania. Zgodnie z art. 253 ust. 1 pkt. 2 Pzp niezwłocznie po wyborze najkorzystniejszej oferty zamawiający informuje równocześnie wykonawców, którzy złożyli oferty, o wykonawcach, których oferty zostały odrzucone. Przepis ten nakazuje również podać uzasadnienie faktyczne i prawne dla tej czynności.
Pierwszą z przesłanek odrzucenia oferty jest złożenie jej po terminie (art. 226 ust. 1 pkt. 1). W obecnie obowiązującym stanie prawnym, z uwagi na pełną cyfryzację zamówień publicznych i wymóg prowadzenia całej komunikacji między zamawiającym a wykonawcami elektronicznie, złożenie oferty po terminie może nastąpić nie tylko z uwagi na działanie bądź zaniechanie wykonawcy, ale również z uwagi na awarię systemu zamawiającego. Tak więc zamawiający odrzuci ofertę jeżeli jej wpływ po terminie składania ofert nie budzi jego wątpliwości i nie nastąpiła awaria systemu teleinformatycznego.
Kolejna przesłanka odrzucenia oferty jest następstwem podlegania wykluczeniu (art. 226 ust. 1 pkt. 2 lit. a Pzp), niespełnienia warunków udziału w postępowaniu (art. 226 ust. 1 pkt. 2 lit. b Pzp) lub niezłożenia w przewidzianym terminie oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust. 1 Pzp, podmiotowych lub przedmiotowych środków dowodowych, lub innych dokumentów lub oświadczeń (art. 226 ust. 1 pkt. 2 lit. c Pzp). Zamawiający wskazuje w ogłoszeniu o zamówieniu oraz w SWZ podstawy do wykluczenia wykonawcy z postępowania. Obligatoryjnie zamawiający wskazuje podstawy z art. 108 ust. 1 Pzp, ale może to być również podstawa z art. 108 ust. 2 Pzp (w zależności od wartości zamówienia) oraz, w zależności od decyzji zamawiającego, podstawy fakultatywne z art. 109 ust. 1 Pzp Weryfikacja czy wykonawca podlega wykluczeniu następuje przez zamawiającego, w zależności m.in. od wartości zamówienia i wyboru zamawiającego, w oparciu o oświadczenie z art. 125 ust. 1 Pzp lub podmiotowe środki dowodowe. Zamawiający odrzuca również ofertę wykonawcy, który nie spełnia warunków udziału w postępowaniu. Zgodnie z przepisami Pzp zamawiający może, a w przetargach unijnych musi, określić warunki udziału w danym postępowaniu o udzielenie zamówienia. Jeżeli zmawiający decyduje się na ich postawienie, to określa je w ogłoszeniu o zamówieniu oraz w SWZ. Jeżeli zamawiający określi warunki, weryfikuje ich spełnianie przez wykonawcę w oparciu o oświadczenie z art. 125 ust. 1 Pzp, a także może je weryfikować również w oparciu o podmiotowe środki dowodowe wyszczególnione w rozporządzeniu z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy. Zgodnie z Pzp zamawiający odrzuca ofertę również w przypadku gdy została złożona przez wykonawcę, który nie złożył w przewidzianym terminie oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust. 1 lub podmiotowego środka dowodowego, potwierdzających brak podstaw wykluczenia lub spełnianie warunków udziału w postępowaniu, przedmiotowego środka dowodowego, innych dokumentów lub oświadczeń. Przepisy określone w art. 128 ust. 1 Pzp oraz 107 Pzp, regulują kwestie żądania złożenia, uzupełnienia lub poprawienia oświadczenia z art. 125 ust. 1 Pzp, podmiotowych środków dowodowych lub innych dokumentów lub oświadczeń składanych w postępowaniu gdy ich nie złożono, są one niekompletne lub zawierają błędy (art. 128 ust. 1 Pzp) oraz złożenia lub uzupełnienia w wyznaczonym terminie przedmiotowych środków dowodowych (art. 107 ust. 2 Pzp). Brak odpowiedzi wykonawcy na powyższe wezwanie skutkuje odrzuceniem oferty.
Zamawiający odrzuca ofertę wykonawcy również w przypadku gdy jest ona niezgodna z przepisami ustawy (art. 226 ust. 1 pkt. 3 Pzp) oraz gdy jest ona nieważna na podstawie odrębnych przepisów (art. 226 ust. 1 pkt. 4 Pzp). Pod pojęciem ustawy ustawodawca nakazuje rozmieć nie tylko przepisy Pzp, ale również akty wykonawcze do Pzp. Tymczasem oferta nieważna na podstawie odrębnych przepisów dotyczy przypadków niezgodności oferty z aktami prawnymi innymi niż Pzp.
Ustawodawca nakazuje również zamawiającemu, zgodnie z art. 226 ust. 1 pkt. 5 Pzp, odrzucić ofertę, której treść jest niezgodna z warunkami zamówienia tj. warunkami, które dotyczą zamówienia lub postępowania o udzielenie zamówienia, wynikającymi w szczególności z opisu przedmiotu zamówienia, wymagań związanych z realizacją zamówienia, kryteriów oceny ofert, wymagań proceduralnych lub projektowanych postanowień umowy w sprawie zamówienia publicznego. Odrzuceniem oferty będzie zatem skutkowało takie zachowanie wykonawcy, który w wyniku swojego działania bądź zaniechania złoży w postępowaniu ofertę nieodpowiadającą wymaganiom określonym przez zamawiającego w dokumentach zamówienia.
Oferta wykonawcy podlega odrzuceniu również jeżeli nie została sporządzona lub przekazana w sposób zgodny z wymaganiami technicznymi oraz organizacyjnymi sporządzania lub przekazywania ofert przy użyciu środków komunikacji elektronicznej określonymi przez zamawiającego (art. 226 ust. 1 pkt. 6 Pzp). Tak więc zamawiający będzie miał obowiązek odrzucić ofertę wykonawcy, który nie zastosował się do wymogów zamawiającego odnoszących się do wymagań technicznych oraz organizacyjnych sporządzania lub przekazywania ofert przy użyciu środków komunikacji elektronicznej.
Kolejna przesłanka odrzucenia oferty dotyczy sytuacji złożenia oferty w warunkach czynu nieuczciwej konkurencji w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (art. 226 ust. 1 pkt. 7 Pzp). Zgodnie z brzmieniem art. 3 ust. 1 czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Dalej, w ust. 2, ustawodawca wskazuje przykładowy katalog czynów nieuczciwej konkurencji zaliczając do nich np. naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa czy nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy.
Zamawiający odrzuca ofertę wykonawcy również wówczas, gdy zawiera ona rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu zamówienia (art. 226 ust. 1 pkt. 8 Pzp). Czynność odrzucenia oferty na tej podstawie, zgodnie z przepisem wyrażonym w art. 224 p.z.p., musi zostać poprzedzona żądaniem przez zamawiającego wyjaśnień, w tym złożenia dowodów w zakresie wyliczenia ceny lub kosztu, lub ich istotnych części składowych. Obowiązkiem zamawiającego natomiast jest wyraźne wskazanie, które elementy oferty wykonawcy budzą jego wątpliwość.
Odrzucenie oferty ma miejsce również wówczas, gdy została złożona przez wykonawcę niezaproszonego do składania ofert (art. 226 ust. 1 pkt. 9 Pzp). Dotyczy to sytuacji, w których wykonawca składa ofertę w postępowaniu mimo braku skierowania do niego zaproszenia do składania ofert.
Odrzuceniu podlega także oferta, która zawiera błędy w obliczeniu ceny lub kosztu (art. 226 ust. 1 pkt. 10 Pzp). Zaznaczyć należy, iż skutek w postaci odrzucenia oferty będą miały takie błędy, których nie da się naprawić. Niewątpliwie błędem takim będzie nieprawidłowe określenie stawki VAT, która jest elementem cenotwórczym. Błąd w obliczeniu ceny może stanowić również ustalenie ceny za roboczogodzinę na poziomie niższym niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Nie będą skutkowały odrzuceniem oferty takie błędy, które da się naprawić w toku postępowania tj. w przypadku gdy omyłka ma charakter oczywistej omyłki rachunkowej, pisarskiej lub gdy zastosowanie będzie mógł znaleźć przepis art. 223 ust. 2 pkt. 3 Pzp dający zamawiającemu prawo do dokonania nieistotnych zmian w treści oferty.
Przepis art. 223 ust. 2 pkt 3 stanowi, że zamawiający poprawia w ofercie inne omyłki polegające na niezgodności oferty z dokumentami zamówienia, niepowodujące istotnych zmian w treści oferty, niezwłocznie zawiadamiając o tym wykonawcę, którego oferta została poprawiona. Natomiast art. 223 ust. 3 Pzp nakazuje zamawiającemu wyznaczenie wykonawcy odpowiedniego terminu na wyrażenie zgody na poprawie-
nie w ofercie omyłki lub zakwestionowanie jej poprawienia. Art. 223 ust. 3 zd. 2 Pzp z kolei wskazuje jednoznacznie, że brak odpowiedzi w wyznaczonym terminie uznaje się za wyrażenie zgody na poprawienie omyłki. W świetle powyższego uznać należy, iż odrzucenie oferty na podstawie art. 226 ust. 1 pkt. 11 Pzp będzie miało miejsce wówczas, gdy w wyniku poprawienia omyłki przez zamawiającego, poinformowania wykonawcy i wyznaczenia mu odpowiedniego terminu wykonawca w terminie tym oświadczy, iż odmawia wyrażenia zgody na dokonaną poprawkę.
Kolejną przesłanką odrzucenia oferty jest sytuacja gdy wykonawca nie wyraził pisemnej zgody na przedłużenie terminu związania ofertą (art. 226 ust. 1 pkt. 12 Pzp). By zamawiający mógł zastosować tę przesłankę wykluczenia uprzednio zobowiązany jest, zgodnie z art. 220 ust. 3 Pzp, przed upływem terminu związania ofertą, zwrócić się jednokrotnie do wykonawców o wyrażenie zgody na przedłużenie terminu związania ofertą o wskazany przez siebie okres, nie dłuższy niż 60 dni (30 dni dla postępowań o wartości mniejszej niż progi unijne). Dopiero brak zgody wykonawcy na przedłużenie terminu związania ofertą skutkować będzie odrzuceniem oferty.
Pzp wskazuje, iż oferta wykonawcy zostanie odrzucona wówczas, gdy wykonawca nie wyraził pisemnej zgody na wybór jego oferty po upływie terminu związania ofertą (art. 226 ust. 1 pkt. 13 Pzp). Podobnie jak w przesłance wskazanej powyżej, możliwość skorzystania z tej podstawy wykluczenia musi zostać poprzedzona inną czynnością zamawiającego. W tym przypadku zamawiający jest obowiązany, zgodnie z normą wyrażoną w przepisie art. 252 ust. 2 Pzp, wezwać wykonawcę, którego oferta otrzymała najwyższą ocenę, do wyrażenia, w wyznaczonym przez zamawiającego terminie, pisemnej zgody na wybór jego oferty jeżeli termin związania ofertą upłynął przed wyborem najkorzystniejszej oferty.
Zamawiający odrzuci ofertę wykonawcy również w sytuacji, gdy mimo, iż zamawiający wymagał wniesienia wadium wykonawca nie wniósł go, lub wniósł w sposób nieprawidłowy lub nie utrzymywał wadium nieprzerwanie do upływu terminu związania oferta lub złożył wniosek o zwrot wadium po wyborze najkorzystniejszej oferty (art. 226 ust. 1 pkt. 14 Pzp). Skutek w postaci odrzucenia oferty pociąga za sobą wystąpienie chociażby jednej ze wskazanych przesłanek.
Wśród wielu przesłanek odrzucenia oferty ustawodawca wskazuje również tę dotyczącą sytuacji, gdy oferta wariantowa nie została złożona lub nie spełnia minimalnych wymagań określonych przez zamawiającego, w przypadku gdy zamawiający wymagał jej złożenia (art. 226 ust. 1 pkt. 15 Pzp). Przesłanka ta powiązana jest z art. 92 p.z.p., zgodnie z którym żądanie przez zamawiającego złożenia oferty wariantowej implikuje po stronie wykonawcy nakaz by wraz z ofertą podstawową złożył ofertę wariantową.
Odrzuceniu podlegać będzie także oferta, której przyjęcie naruszałoby bezpieczeństwo publiczne lub istotny interes bezpieczeństwa państwa, a tego bezpieczeństwa lub interesu nie można zagwarantować w inny sposób (art. 226 ust. 1 pkt. 16 Pzp). Pzp nie definiuje jednak pojęć „bezpieczeństwa publicznego” oraz „istotnego interesu bezpieczeństwa państwa”. Ich wykładania powinna zostać dokonana na gruncie Dyrektywy klasycznej (15 ust. 2 tejże dyrektywy posługuje się pojęciem „ochrona podstawowych interesów bezpieczeństwa państwa” a motyw 41 preambuły do tej dyrektywy wskazuje na pojęcie „bezpieczeństwo publiczne”). Zgodnie z prawem europejskim zatem, przyjęcie oferty zagrażającej istotnym interesom państwa, oznacza, że oferta zagraża takim wartościom jak suwerenność, niepodległość czy nienaruszalność terytorium państwa. Bezpieczeństwo publiczne można natomiast rozumieć jako ogół warunków i instytucji chroniących życie, zdrowie, mienie obywateli, ustrój i suwerenność państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego oraz mogącymi zakłócić normalne funkcjonowanie obywateli, godzącymi w przyjęte normy postępowania.
Przedostatnia z przesłanek odrzucenia oferty wyrażona w art. 226 ust. 1 pkt. 17 Pzp dotyczy sytuacji, w której oferta obejmuje urządzenia informatyczne lub oprogramowanie wskazane w rekomendacji, o której mowa w art. 33 ust. 4 ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa, stwierdzającej ich negatywny wpływ na bezpieczeństwo publiczne lub bezpieczeństwo narodowe. Jeżeli zatem urządzenia informatyczne lub oprogramowanie zostaną zamieszczone w rekomendacji, oferta je obejmująca podlega odrzuceniu.
Ostatnia z przesłanek odrzucenia oferty dotyczy sytuacji gdy oferta została złożona bez odbycia wizji lokalnej lub bez sprawdzenia dokumentów niezbędnych do realizacji zamówienia dostępnych na miejscu u zamawiającego, w przypadku gdy zamawiający tego wymagał w dokumentach zamówienia (art. 226 ust. 1 pkt. 18 Pzp). Przesłanka ta znajdzie zastosowanie tylko wówczas gdy zapoznanie się z dokumentami zamówienia lub odbycie wizji lokalnej było obowiązkiem nałożonym na wykonawcę, a nie możliwością, którą zamawiający przewidział dla wykonawców.